CÁC LOÀI CHIM YẾN

Họ Yến hay họ Vũ yến (Tên khoa học: Apodidae) là một họ chim có bề ngoài rất giống với các loài nhạn (họ Hirundinidae) nhưng thực ra chúng không có quan hệ họ hàng gần với những loài chim dạng sẻ này. Các loài yến tạo thành một phần của bộ Yến, cùng với các họ như họ Chim ruồi và họ Yến mào. Chim yến và chim nhạn sở dĩ có sự tương tự là do “tiến hóa hội tụ”, cả hai loài này đều có kiểu sinh sống tương tự, bắt các côn trùng làm thức ăn trong khi đang bay.

Họ của các loài chim Yến có tên gọi khoa học nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại “απους”, apous, nghĩa là “không có chân”, do chim yến có các chân rất ngắn và không bao giờ đậu trên mặt đất mà chỉ bám vào các bề mặt thẳng đứng. Yến là những loài chim ở trên không nhiều nhất và một số, như yến thông thường, thậm chí ngủ và giao phối khi bay.

Có một số loài chim yến lớn như yến đuôi nhọn họng trắng (Hirundapus caudacutus), là một trong những loài bay nhanh nhất trong giới động vật.

Mặc khác, nhóm các loài yến hang (tông Collocalini) đã phát triển một dạng định vị bằng tiếng vang để dò tìm đường bay trong các hệ thống hang động tối tăm nơi chúng đậu để ngủ và tạo tổ.

Nhìn chung, các loài chim yến phân bố rộng khắp thế giới trong khu vực nhiệt đới và ôn đới. Tuy nhiên, các loài yến vùng ôn đới là những loài chim di trú và mùa đông chúng bay về vùng nhiệt đới đê tránh cái lạnh khắc nghiệt, giống như các loài nhạn.

Nhiều loài yến có hình dáng đặc trưng, với đuôi ngắn và chẻ, các cánh dài cụp về phía sau, trông tương tự như trăng lưỡi liềm hay boomerang. Kiểu bay của một số loài được đặc trưng bằng hành động “vụt” đặc biệt rất khác với kiểu bay ở nhạn. Kích thước các loài yến dao động từ nhỏ như ở yến lùn (Collocalia troglodytes), cân nặng 5,4 g và dài 9 cm (3,7 inch) tới yến đuôi nhọn tía (Hirundapus celebensis), cân nặng 184 g (6,5 oz) và dài 25 cm (10 inch).

Tổ của nhiều loài được kết dính trên các bề mặt dốc đứng bằng nước bọt, và các loài chi Aerodramus chỉ sử dụng nước bọt để làm tổ, và đây là cơ sở của món yến sào.

Việc phân loại yến khá phức tạp, bao gồm nhiều chi và loài, đặc biệt là ở tông Collocalini. Bộ Apodiformes đã đa dạng hóa và kết quả là có các họ yến hiện nay còn sinh tồn. Ngoài ra còn có các chi hóa thạch được biết đến trong khắp vùng ôn đới châu Âu, giữa Đan Mạch và Pháp ngày nay, chẳng hạn như chi Scaniacypselus nguyên thủy và chi Procypseloides hiện đại hơn. Chi tiền sử đôi khi được gán vào nhóm yến, Primapus, có thể là tổ tiên xa hơn của yến.

Nói một cách khái quát, chim yến hiện nay bao gồm khoảng 97 loài và được chia thành 2 phân họ Apodinae và Cypseloidinae.

Tuy nhiên chỉ có duy nhất 4 trong 25 loài chim yến trong chi Aerodramus thuộc tông Collocalini của phân họ Apodinae là cho tổ có nước bọt và có thể ăn được.